W Europie powszechnie korzystamy z produktów Microsoft, Google, Amazon i innych amerykańskich firm. Czy wyobrażamy sobie życie biznesowe i publiczne bez ich chmury, pakietów biurowych, systemów operacyjnych? Czy pamiętamy, że istnieje świat open source, który rozwija się całkiem sprawnie, choć oczywiście nie tworzy tak zaawansowanych funkcji i ekosystemów jak ww firmy. Ale jeśli Unia Europejska zdecydowałaby się postawić na inwestycje i upowszechnienie tego oprogramowanie, w pierwszej kolejności w administracja publicznej państw członkowskich, mogłoby stać się istotną przeciwwagą dla rozwiązań amerykańskich i ważnym argumentem w negocjacjach, prowadząc do bardziej partnerskich relacji z USA.
Nie chodzi tylko o broń w możliwej wojnie handlowej, ale o oparte na wartościach UE – dotyczących prywatności, bezpieczeństwa i otwartych standardów – posunięcie na rzecz niezależności UE i rozwoju w dziedzinie oprogramowania i innych technologii.
Są ekosystemy projektów pakietów biurowych typu open source, takie jak LibreOffice, Apache OpenOffice, OnlyOffice i inne. Rozwiązania te zapewniają funkcjonalności podobnej do pakietu Microsoft Office, aplikacji biurowych Google lub pakietu Lotus firmy IBM.
Można rozważyć przejście z systemu operacyjnego Windows na Linuksa i to samo względem chmury, aby odejść od AZURE, AWS lub Google Cloud.
Podobny ruch można podjąć również w przestrzeni mediów społecznościowych, które również mogłyby być open source i które byłyby zgodne z prawodawstwem UE w dziedzinie dyrektywy o usługach cyfrowych.
Z pomocą ChatGPT spróbuję zaproponować taką strategię przejścia
Oto wielotorowa strategia wysokiego szczebla mająca na celu zmniejszenie zależności UE od amerykańskich gigantów technologicznych poprzez wspieranie rozwiązań open source, rozwijanie własności intelektualnej (IP) należącej do UE, promowanie usług w UE oraz zapewnienie zgodności z przepisami i regulacjami UE. Podejście to przewiduje stopniową transformację opartą na wartościach, a nie nagłą „opcję jądrową”, co jest zgodne zarówno z suwerennością cyfrową, jak i długoterminową konkurencyjnością europejskiej technologii.
- Ustanowienie jasnych ram politycznych dla suwerenności cyfrowej
- Karta suwerenności cyfrowej UE
- Zaproponowanie lub rozwinięcie nadrzędnego dokumentu politycznego (podobnego w duchu do inicjatywy GAIA-X) szczegółowo opisującego cele, zasady i mapę drogową na rzecz zmniejszenia zależności od zagranicznych platform.
- Nacisk na otwartość, interoperacyjność, bezpieczeństwo, prywatność i zgodność z prawodawstwem UE (RODO, DSA, DMA itp.).
- Stworzenie ujednoliconej strukturę zarządzania, aby nadzorować współpracę międzynarodową, finansowanie i standardy.
- Finansowanie i zachęty
- Zwiększenie dedykowanych linii finansowania UE dla projektów open source, zwłaszcza tych, które dotyczą infrastruktury krytycznej (np. systemu operacyjnego, chmury, produktywności biura, mediów społecznościowych).
- Zapewnienie zachęt podatkowych lub ulg na badania i rozwój dla europejskich przedsiębiorstw przyczyniających się do rozwoju tych ekosystemów.
- Zachęcanie do partnerstw publiczno-prywatnych w celu przyspieszenia wdrażania oprogramowania typu open source w administracji publicznej i przedsiębiorstwach.
- Mandaty legislacyjne
- Stopniowe wymaganie od instytucji UE i niektórych sektorów regulowanych (finanse, opieka zdrowotna, obrona) korzystania z otwartych, zatwierdzonych przez UE rozwiązań programowych, chyba że przyznany zostanie istotny wyjątek.
- Wprowadzenie otwartych standardów dla formatów plików, protokołów komunikacyjnych i możliwości przenoszenia danych, aby wyrównać warunki działania dla dostawców z siedzibą w UE i dostawców oprogramowania open source.
- Rozwój ekosystemu open source należącego do UE
- Krytyczne projekty w zakresie oprogramowania w ramach UE IP
- Identyfikacja kluczowych komponentów oprogramowania (jądra systemu operacyjnego, monitory maszyn wirtualnych, pakiety biurowe, systemy baz danych, narzędzia do współpracy itp.), które powinny być „własnością UE” lub przynajmniej powinny być sterowane przez podmioty z siedzibą w UE.
- Wspieranie Apache Software Foundation, The Document Foundation, Eclipse Foundation lub inne odpowiednie konsorcja open source, ale zapewnienie przywództwa w UE, ram prawnych i budżetów na badania i rozwój.
- Europejskie Konsorcjum Dystrybucji Linuksa lub Systemu Operacyjnego
- Stworzenie lub wsparcie sponsorowanej przez UE dystrybucji Linuksa, zgodnej ze standardami bezpieczeństwa UE, wymogami ochrony danych i obsługą wielu języków.
- Zachęcanie państw członkowskich do stopniowej migracji agencji rządowych, zapewniając solidne szkolenia i wsparcie w okresie przejściowym, aby zminimalizować zakłócenia.
- Nawiązanie współpracy z istniejącymi dystrybucjami Linuksa w UE (np. Debian, openSUSE lub forami specyficznymi dla regionu), aby skonsolidować wysiłki i ujednolicić standardy.
- Pakiet Open Source do zwiększania produktywności i współpracy
- Zachęcanie organów rządowych do przyjmowania lub wspólnego opracowywania pakietów biurowych typu open source (np. LibreOffice lub Apache OpenOffice) w wersji certyfikowanej przez UE.
- Skoncentrowanie się na parytecie funkcji, przyjaznych dla użytkownika interfejsach i solidnej obsłudze narzędzi do współpracy online — obszar często postrzegany jako opóźniony w open source.
- Zapewnienie pakietów językowych i zaawansowanych funkcji ułatwień dostępu dla wszystkich języków urzędowych UE, aby zapewnić szeroką integrację.
- Media społecznościowe i platformy komunikacyjne
- Wspieranie platformy mediów społecznościowych typu open source (Mastodon, Matrix, ActivityPub itp.), która spełnia unijne standardy prywatności i moderacji.
- Zachęcanie oficjalnych służb komunikacyjnych, służb publicznych i agencji UE do pilotażu lub pełnego korzystania z tych platform, co przyczyni się do ich przyjęcia przez użytkowników.
- Zapewnienie zgodności z ustawą o usługach cyfrowych (DSA) i ustawą o rynkach cyfrowych (DMA) w zakresie zarządzania platformami — potencjalnie służąc jako wzór dla etycznych, zorientowanych na prywatność mediów społecznościowych.
- Budowa solidnej unijnej infrastruktury chmury obliczeniowej i infrastruktury danych
- Gaia-X i nie tylko
- Wzmocnienie i rozszerzenie inicjatywy Gaia-X, koncentrując się na prawdziwie sfederowanych, otwartych standardach, które zmniejszają uzależnienie od platformy Azure, AWS lub Google Cloud.
- Zachęcanie głównych europejskich firm telekomunikacyjnych, centrów danych i firm technologicznych do przyjęcia wspólnego modelu zarządzania, aby konkurować pod względem niezawodności, skalowalności i zgodności.
- Skonfigurowanie certyfikatów transgranicznych (podobne do norm ISO) dla centrów danych zapewniających przyjazne dla prywatności i bezpieczne opcje hostingu danych rządowych UE.
- Platformy chmurowe typu open source
- Zainwestowanie w orkiestrację chmury open source (np. OpenStack, rozwiązania oparte na Kubernetes), które są utrzymywane przez zespoły z siedzibą w UE z silnym nadzorem nad bezpieczeństwem.
- Zachęcanie MŚP i dużych przedsiębiorstw do korzystania z chmur obliczeniowych w UE dzięki korzyściom w zakresie zgodności z przepisami i uproszczonym przepisom dotyczącym zamówień publicznych.
- Zapewnienie integracji z finansowanymi przez UE inicjatywami HPC (High Performance Computing) w celu wspierania zaawansowanej analizy danych, sztucznej inteligencji i badań naukowych w Europie.
- Zaufana wymiana danych
- Opracowanie ram bezpiecznego udostępniania danych między agencjami rządowymi UE, przedsiębiorstwami i instytucjami badawczymi — ponownie zakotwiczone w otwartych protokołach i standardach.
- Ograniczenie lub zakaz przekazywania wrażliwych danych do chmur, które nie są zgodne z unijnymi przepisami o ochronie danych (odnosząc się do obaw wynikających z orzeczenia w sprawie Schrems II itp.).
- Pielęgnowanie konkurencyjnego ekosystemu sprzętowego
- Otwarty sprzęt i RISC-V
- Zachęcanie i finansowanie europejskiego projektowania chipów przy użyciu ISA typu open source, takich jak RISC-V, które mogą być produkowane w Europie lub regionach pokrewnych.
- Nawiązanie strategicznego partnerstwa z firmami produkującymi półprzewodniki z siedzibą w UE (STMicroelectronics, Infineon, NXP itp.) w celu prowadzenia wspólnych prac badawczo-rozwojowych nad zaawansowanymi węzłami.
- Wspieranie wyspecjalizowanych laboratoriów i obiektów w celu zmniejszenia zależności od zewnętrznych odlewni w zakresie krytycznych komponentów (choć z uwzględnieniem realiów globalnego łańcucha dostaw).
- Certyfikacja urządzeń
- Ustanowienie unijnych norm bezpieczeństwa i ochrony środowiska (np. efektywności energetycznej, możliwości recyklingu) dla sprzętu, przyznając oficjalne etykiety „Zaufany UE”.
- Przyznanie preferencje w zakresie zamówień publicznych dla urządzeń spełniających te kryteria, aby zwiększyć liczbę lokalnych i zgodnych dostawców sprzętu.
- Rozwój umiejętności i wsparcie w okresie przejściowym
- Przekwalifikowanie w sektorze publicznym
- Wdrażanie zakrojonych na szeroką skalę programów szkoleniowych dla urzędników państwowych, aby mogli biegle posługiwać się technologiami open source — zarówno oprogramowaniem skierowanym do użytkowników (pakiety biurowe, platformy współpracy), jak i zapleczem (serwery Linux, otwarta chmura).
- Zapewnienie certyfikatów dla personelu IT, zapewniając bezproblemową migrację przy minimalnych przestojach i zakłóceniach.
- Uniwersyteckie programy nauczania
- Zachęcanie uniwersytetów do integracji rozwoju oprogramowania open source, cyberbezpieczeństwa i prywatności danych z programami IT, inżynierskimi i biznesowymi.
- Sponsorowanie zaangażowania studentów w społeczności open source — letnie wydarzenia związane z kodowaniem, staże, granty badawcze.
- Rozwijanie puli talentów gotową do wspierania i wprowadzania innowacji na tych platformach w dłuższej perspektywie.
- Wspieranie przedsiębiorczości technologicznej
- Tworzenie inkubatorów lub programów akceleracyjnych skupiających się na rozwiązaniach, które wypełniają luki w ekosystemie open source: doświadczenie użytkownika, wsparcie dla przedsiębiorstw, integracje pionowe (np. e-zdrowie, e-administracja).
- Zapewnienie finansowania zalążkowego lub finansowania wyrównawczego dla start-upów świadczących specjalistyczne usługi open source, zapewniając kanał wsparcia komercyjnego i personalizacji z siedzibą w UE.
- Zachowanie równowagi dyplomatyczną i prawnej
- Uczciwa konkurencja
- Podkreślanie, że posunięcie to ma na celu zgodność, suwerenność i innowacje, a nie całkowity zakaz dla amerykańskich firm – zmniejszając w ten sposób potencjalne konflikty w ramach WTO lub umów handlowych.
- Zaproszenie amerykańskich firm do przestrzegania otwartych standardów i przepisów UE, jeśli chcą zachować konkurencyjność w przetargach publicznych.
- Współpraca w zakresie standardów
- Dalsze uczestnictwo w międzynarodowych organach normalizacyjnych (ISO, W3C, IEEE itp.) w celu zapewnienia wkładu UE w globalne normy technologiczne.
- Współpraca z sojusznikami zainteresowanymi solidną suwerennością cyfrową (np. krajami w Afryce, Ameryce Łacińskiej, Azji), które mogą chcieć planu zmniejszenia zależności od Big Tech.
- Strategie w zakresie własności intelektualnej i patentów
- Tam, gdzie to możliwe, należy gromadzić patenty związane z rozwiązaniami open source, aby ograniczyć ryzyko sporów sądowych ze strony dużych podmiotów posiadających własność.
- Zachęcanie do otwartego licencjonowania patentów lub defensywnych strategii patentowych w celu ochrony projektów open source z siedzibą w UE przed potencjalnymi roszczeniami o naruszenie.
- Mierzenie postępów i iteracja
- Wskaźniki KPI i kamienie milowe
- Śledzenie wskaźników, takich jak odsetek maszyn sektora publicznego w UE z systemem operacyjnym typu open source, odsetek komunikacji wewnętrznej na platformach społecznościowych z siedzibą w UE lub udział budżetów zamówień publicznych wydatkowanych na usługi lokalne/unijne.
- Ustalenie realistycznych ram czasowych dla transformacji — często jest to proces wieloletni, aby uniknąć zakłóceń.
- Pętle sprzężenia zwrotnego
- Przeprowadzanie regularnych przeglądów na szczeblu UE i państw członkowskich, aby ocenić zadowolenie użytkowników, oszczędności kosztów, stan zabezpieczeń i poprawę zgodności.
- Dostosowanie zasad lub alokacji funduszy zgodnie z potrzebami, zapewniając ciągłe doskonalenie, a nie jednorazowe podejście.
- Kampanie uświadamiające
- Informowanie o korzyściach — prywatności danych, lokalnym wzroście gospodarczym, niezależności technologicznej, względach środowiskowych — aby uzyskać poparcie obywateli i interesariuszy.
- Przedstawianie historie sukcesu i oszczędności wynikające z wczesnych migracji lub programów pilotażowych, aby zachęcić do szerszego wdrożenia.
Ta długoterminowa strategia przewiduje dla UE:
- Posiadanie lub współposiadanie kluczowego adresu IP typu open source i zarządzanie nim,
- Opracowanie solidnego ekosystemu oprogramowania i sprzętu komputerowego z siedzibą w UE,
- Zachęcanie zarówno sektora rządowego, jak i prywatnego do wdrażania oprogramowania open source,
- zapewnienie zgodności z prawodawstwem UE oraz
- dalsze zaangażowanie na arenie globalnej w ustanawianie standardów.
Taka transformacja nie byłaby szybka ani prosta, ale stopniowe kroki – począwszy od mandatów sektora publicznego, silnych zachęt finansowych, solidnych szkoleń i strategicznych ram politycznych – położyłyby podwaliny.
Z biegiem czasu podejście to może znacznie zmniejszyć zależność od amerykańskich gigantów technologicznych, wspierać europejskie innowacje i zapewnić, że wartości UE dotyczące prywatności, bezpieczeństwa i otwartych standardów pozostaną w czołówce rozwoju technologicznego.